Digitale Inclusie in Westerkwartier: Koploper gemeente zet in op lokale aanpak 

In een samenleving waar digitalisering een steeds grotere rol speelt, blijft digitale inclusie een urgent thema. Niet iedereen beschikt over de vaardigheden of middelen om digitaal mee te doen. De Gemeente Westerkwartier is hierin een koploper in Nederland, vanwege de deelname aan het landelijke project 'Proeftuin Digitale Inclusie'. In deze proeftuin kregen deelnemers in Amsterdam, Utrecht en het Westerkwartier een pakket aangeboden bestaande uit betaalbaar internet, een tablet of laptop, trainingen en ondersteuning. Deze proeftuin sluit goed aan bij de doelstellingen van de Digitale Academie. We omarmen graag initiatieven als deze en kijken hoe we hier samen in kunnen optrekken. Wethouder Richard Lamberst benadrukt daarnaast het belang van digitale inclusie en licht toe waarom dit een speerpunt is voor de Gemeente Westerkwartier. 

Digitale vaardigheden vertalen naar concreet beleid 

Merian Rozema is aanjager van de proeftuin Digitale Inclusie en zet zich in om digitale drempels te verlagen en de toegankelijkheid te vergroten voor de Gemeente Westerkwartier. "Mijn rol draait om enthousiasmeren, verbinden en organiseren. Ik breng mensen samen, organiseer bijeenkomsten en duik soms letterlijk in een stoffige meterkast om wifi te regelen". Achter elke hulpvraag schuilt een mens, en het is haar missie om bij te dragen aan een samenleving waarin iedereen de kans krijgt om mee te doen.  

“Ik vind het erg belangrijk om vanuit mijn rol ook aandacht te vragen voor de mensen voor wie we dit doen. Wie is de mens achter de hulpvraag, wat is hun verhaal en wat is de impact van (digitaal) meedoen op hun sociaal en economisch welzijn? En hoe kunnen we zorgen dat iedereen mee blijft doen, en we verbonden blijven met elkaar?” 

Ervaringen Proeftuin digitale inclusie  

De proeftuin Digitale Inclusie richtte zich op vijf dorpen. In de deelnemende dorpen is een serie bijeenkomsten over het internet georganiseerd in de dorpshuizen. De inwoners zijn via huis aan huis flyers hiervoor uitgenodigd. Tijdens de bijeenkomsten stond telkens een ander thema centraal, de nadruk lag op gezelligheid en samenzijn. Waar de één kwam voor de gezelligheid vanuit een behoefte om samen te komen en soms zelfs niets van internet wilde weten. Kwam de ander vanuit een aangewakkerde interesse om misschien wel iets te willen leren. Weer anderen kwamen met een concrete hulp- of leervraag om hun digitale vaardigheden te vergroten. Door het gesprek met elkaar aan te gaan, enthousiasmeren en stimuleren inwoners ook elkaar om bijvoorbeeld een app te proberen of online iets te bestellen. "We hebben vooral gemerkt dat het belangrijk is dat er een plek in de buurt en een vertrouwd gezicht is om naar toe te gaan, waar je laagdrempelig een vraag kunt stellen en om gewoon samen te komen." 

Samenwerking met lokale partners

De gemeente Westerkwartier werkt samen met lokale partners om digitale inclusie te bevorderen. Zo zijn er bijeenkomsten georganiseerd over veilig internetten in samenwerking met de digitaal wijkagent, digibingo's met Biblionet en sessies over internet en gezondheid met huisartsen. Vanuit deze bijeenkomsten konden mensen een beroep doen op het 'Digitaal Meedoen Pakket'. Deze laagdrempelige bijeenkomsten maakten het voor mensen makkelijker om de stap naar digitaal meedoen te zetten. 

Werkwijze deelnemerscoördinator Merian 

Merian benadrukt het belang van een veilige leeromgeving. "Veel inwoners voelen schaamte of onzekerheid. Ze denken dat ze dom zijn, terwijl dat absoluut niet zo is." Vanuit het Digitaal Meedoen Pakket bezocht Merian mensen thuis om te helpen met het installeren en gebruiken van de apparatuur. Dit proces begon met het openmaken van de doos, een laptop voor de eerste keer opstarten. Direct bij het aanmelden kom je al de eerste vragen tegen. Want iemand die niet digitaal vaardig is, heeft meestal nog geen eigen emailadres om te gebruiken voor het aanmelden.  

"Inwoners hebben offline hulp nodig om online mee te kunnen doen. Veel mensen voelen zich kwetsbaar wanneer er toegang moet worden gegeven tot hun meest gevoelige gegevens." - Merian Rozema 

Ervaring en impact  

We hebben voor alle deelnemers echt een verschil gemaakt. De impact is groot, maar de vorm verschilt. Een inwoner van Oldehove wilde leren e-mailen en informatie opzoeken over haar buurt, zodat ze ook weet waar het over gaat als er bijvoorbeeld activiteiten in de dorpskrant worden aangekondigd. Zij is erg trots dat ze dat nu kan. Een andere inwoner begon met wantrouwen en angst om de doos van de laptop open te maken. Hij heeft inmiddels trots zelf met DigiD een scooter afgemeld bij de RDW en leert internetbankieren. Voor weer een ander maken de lagere maandlasten voor haar internetabonnement een wezenlijk verschil.  

De rol van de gemeente: verbinden en faciliteren

Wethouder Richard Lamberst onderschrijft het belang van digitale inclusie: "Digitale Inclusie is cruciaal voor onze gemeente, omdat we willen dat alle inwoners en ondernemers volwaardig kunnen meedoen in de samenleving. We zien dat niet iedereen hierin even vaardig is en dat willen we veranderen. Door te investeren in digitale vaardigheden en toegankelijkheid, zorgen we ervoor dat niemand buitengesloten wordt en dat iedereen zelfstandig of met ondersteuning gebruik kan maken van digitale diensten''. De gemeente Westerkwartier speelt hierin een verbindende rol en werkt samen met bibliotheken, welzijnsorganisaties en vrijwilligers om ondersteuning toegankelijk te maken. 

Met de invoering van de Wet modernisering elektronisch bestuurlijk verkeer (Wmebv) in 2024 hebben burgers recht op digitale communicatie met de overheid, maar ook op hulp als ze die nodig hebben. "Gemeente Westerkwartier biedt daarom laagdrempelige ondersteuning via IDO-spreekuren in bibliotheken en cursussen zoals Klik & Tik en Digisterker. Welzijnsorganisaties en vrijwilligersinitiatieven spelen ook een rol in de begeleiding van inwoners bij digitale vragen. Denk aan bijvoorbeeld de thuisadministratie van Humanitas".  

Lessen uit de uit de proeftuin 

Uit de evaluatie van de proeftuin blijkt dat digitale inclusie maatwerk vereist. "Digitale inclusie is voor iedereen iets anders en vraagt om ondersteuning op maat. Niet iedereen is in staat om digitaal te communiceren. Het is belangrijk om naar de inwoner toe te gaan, laagdrempelig toegankelijk en zichtbaar te zijn." zegt Lamberst. 

"Digitale Inclusie is geen bijzaak, maar een randvoorwaarde voor een eerlijke samenleving. Gemeenten spelen een cruciale rol in het ondersteunen van inwoners en ondernemers die digitaal minder vaardig zijn. Begin klein, werk samen met lokale partners en leer van gemeenten die al stappen hebben gezet. Het is een investering in toegankelijkheid, gelijke kansen en sociale samenhang." - Wethouder Richard Lamberst 

Hulp bij digitale vaardigheden       

Voor inwoners die hun digitale vaardigheden verder willen ontwikkelen, verwijst Merian vaak door naar Biblionet, die in de bibliotheken diverse gratis cursussen en spreekuren aanbiedt. Afhankelijk van de hulpvraag worden de deelnemers warm doorverwezen naar de juiste hulp. Dit kan een cursus zijn, of het spreekuur van het IDO (Informatiepunt Digitale Overheid). Mensen die al wat meer kennis en vertrouwen hebben verwijst ze naar het opleidingsaanbod van de Digitale Academie.  

Haar advies aan wie aarzelt om hulp te vragen? "Het is belangrijk dat je weet dat je niet de enige bent die moeite heeft met digitale vaardigheden. Jong, oud, theoretisch geschoold, praktisch geschoold of door het leven geschoold. Veel mensen gingen je voor. De dapperste stap is om je hand op te steken en hulp te vragen." Merian adviseert om te beginnen met iets kleins als je nieuwsgierig bent, bijvoorbeeld een app om plantjes te herkennen. Uit de verhalen van de deelnemers weet ze dat alleen al begrijpen hoe het internet werkt, kan bijdragen aan het gevoel erbij te horen. 

Voor wie meer wil weten over de bredere impact van digitale inclusieprojecten in Nederland, biedt het onderzoek van de Universiteit Twente waardevolle inzichten. In het rapport 'Van onzichtbare achterblijver naar digitaal meedoen' worden de resultaten van proeftuinen met het Digitaal Meedoen Pakket in onder andere Westerkwartier besproken. Het onderzoek benadrukt dat toegang tot internet, digitale apparaten en passende ondersteuning cruciaal zijn om sociale ongelijkheid te verminderen en zelfredzaamheid te vergroten. Daarnaast worden aanbevelingen gedaan voor beleid en samenwerking tussen overheden, maatschappelijke organisaties en telecombedrijven om digitale uitsluiting effectief aan te pakken.